22 września tradycyjnie pod Pomnikiem Poległych w Boryszewie odbyły się uroczystości upamiętniające 50 rozstrzelanych przez Niemców żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej.
Centralna część tegorocznych obchodów miała miejsce przed Pomnikiem Poległych w Sochaczewie – Boryszewie znajdującym się przy ul. Sobieskiego, gdzie została odprawiona polowa Msza Święta w intencji pomordowanych, której przewodniczył Biskup Andrzej Franciszek Dziuba. Wydarzenie miało uroczystą oprawę wojskową. Odbył się także program artystyczny przygotowany przez uczniów, apel poległych, a żołnierze oddali salwę honorową.
Na uroczystościach obecni byli przedstawiciele samorządu, wojska, policji i straży, reprezentacje środowisk kombatanckich, harcerze i poczty sztandarowe ze szkół oraz mieszkańcy powiatu.
Naszą gminę reprezentował Wójt Gminy Maciej Mońka, który złożył biało-czerwoną wiązankę pod Pomnikiem Poległych.
Rocznica jest doskonałą okazja do przypomnienia sobie tych tragicznych wydarzeń.
Pretekst do masakry dało fałszywe doniesienie złożone przez służącego w Wojsku Polskim volksdeutscha, jakoby żołnierze batalionu brali udział w rzekomym pogromie niemieckiej ludności cywilnej podczas wydarzeń tzw. bydgoskiej krwawej niedzieli. Choć w trakcie tych wydarzeń żołnierzy oddziału nie było w rodzinnym mieście, w sfingowanym procesie uznano ich za winnych, po czym wytypowano 50 z nich, którym w odwecie wymierzono karę śmierci. Wszystkich skazańców rozstrzelano ogniem karabinów maszynowych nad przygotowanym uprzednio grobem. Rannych dobijano strzałami pistoletów. Jedynym świadkiem – Polakiem obecnym przy egzekucji był ksiądz Wacław Rączka.
„Za Polskę walczyliśmy, za Polskę umieramy” – taki był ostatni okrzyk wzniesiony przed plutonem egzekucyjnym przez jednego ze skazańców, usłyszany przez mieszkańców domów leżących nieopodal miejsca egzekucji.
8 listopada 1940 r. rozpoczęto ekshumację ciał na cmentarz parafialny w Kozłowie Biskupim, gdzie zostały pochowane w skromnej zbiorowej mogile. Dopiero w 1959 roku wykonano betonowe obrzeżenie grobu i ustawiono granitowy krzyż oraz tablicę z napisem:
22 IX 1939
Za Polskę Walczyliśmy!
Za Polskę Umieramy!
Cześć Bohaterom!
W 1981 roku odsłonięto na grobie zamordowanych pomnik oraz tablicę z zapisanymi nazwiskami wszystkich 50 ofiar zbrodni, ustalonymi w 1976 roku.
Fotografie: Miasto Sochaczew, portal tusochaczew.pl
